Hof Den Bosch 150108 burn-out; wg-er is zorgplicht nagekomen, rekening houdend met persoon wn-er

Hof Den Bosch 150108 burn-out; wg-er is zorgplicht nagekomen, rekening houdend met persoon wn-er
4.1. Het gaat in dit hoger beroep om het volgende.
a. [appellant] (geboren op [1951]) is op 1 maart 1987 in dienst getreden bij Goss in de functie van constructeur plaatwerk bij de afdeling techniek. Vanaf 1995 had hij de functie van hoofdconstructeur in de afdeling Research & Development (R&D) die deel uitmaakt van de sector Techniek.
b. Op de arbeidsovereenkomst was van toepassing de CAO Metaalelektro.
Op de afdeling waar [appellant] werkzaam was werd gewerkt op projectmatige basis, in teams onder leiding van projectleiders. De hoofdconstructeur stuurde 2 tot 5 constructeurs aan, afhankelijk van de omvang van het project.
c. Op 15 april 1997 heeft [appellant] zich arbeidsongeschikt gemeld in verband met spanningsklachten. (...)

4.4. [appellant] heeft zijn vordering primair gebaseerd op de stelling dat Goss in gebreke is gebleven met de nakoming van de ingevolge art. 7: 658, lid 1 BW op de werkgever rustende verplichting om "voor het verrichten van de arbeid zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt".

4.5. De kantonrechter heeft dienaangaande - kort gezegd - het volgende overwogen.
a. In artikel 7: 658, lid 2 BW is bepaald:
De werkgever is jegens de werknemer aansprakelijk voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij hij aantoont dat hij de in lid 1 genoemde verplichtingen is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.
b. Deze bepaling behelst, aldus de kantonrechter, geen risicoaansprakelijkheid, maar een schuldaansprakelijkheid waarbij een voldoende concrete en kenbare norm moet zijn geschonden. [appellant] dient aan te geven om welke norm het gaat en de schending daarvan aan te tonen.
Uitgaande van dit juridische kader heeft de kantonrechter - naar het hof begrijpt - geoordeeld dat aansprakelijkheid van Goss (alleen dan) kan worden aangenomen indien er sprake is geweest van "werkomstandigheden van [appellant] die in objectieve zin abnormaal of excessief waren".
De kantonrechter oordeelt vervolgens dat [appellant] dergelijke omstandigheden niet heeft aangetoond en dat daarom de vordering op de primaire grondslag moet worden afgewezen. (...)

4.11. Het hof is met de kantonrechter van oordeel dat de genoemde rapportages onvoldoende feitelijke grondslag bieden voor de conclusie dat in objectieve zin de werkdruk op de afdeling R & D, waar [appellant] als hoofdconstructeur werkte, abnormale of excessieve vormen had aangenomen.
4.11.1. In de rapportage van het PAGO 2001 is vermeld dat in het algemeen de werkdruk hoog was, dat een hoge werkdruk onderdeel vormde van de cultuur van het bedrijf, dat het management dit tot in 2001 nog niet als probleem ziet, en dat er verontrustende signalen te zien zijn in de vorm van - onder meer - spanningsklachten bij werknemers ("15 personen hebben last van overspannenheid of burn-out"). Op de afdeling R & D wordt blijkens het PAGO 2001 (pag. 36) eveneens een hogere werkdruk ervaren (werken onder tijdsdruk, snel werken, te veel werk), maar "men zegt ook doorgaans geen problemen te hebben met het werktempo en de werkdruk". Door [appellant] is niet gesteld (ook niet in mvg punt 28) dat de uitval van 15 personen waarover in het PAGO 2001 wordt gesproken zich op zijn afdeling heeft voorgedaan, noch over welke periode die uitval heeft plaatsgevonden. [appellant] heeft deze uitval ook niet met concrete gegevens onderbouwd.
4.11.2. Voorts wijst het hof op de inhoud van de schriftelijke verklaring van [persoon 1] d.d. 22 november 2005, die tot 1 oktober 2001 leidinggevende was van de afdeling R & D (prod. 9 cva). Deze schetst in zijn verklaring de wijze en de tijden waarop [appellant] destijds werkte. In de gesprekken die deze met [appellant] destijds heeft gevoerd is er wel sprake van geweest dat het druk was, maar niet dat het te druk was. Ook uit de inhoud van de schriftelijke verklaring van [persoon 2] d.d. 19 juli 2005 (prod. 10 cva), direct-leidinggevende van [appellant] tot november 1998, blijkt dat de werkdruk fors was, dat vaak gesproken is over hoge werkdruk, maar blijkt niet dat die werkdruk als abnormaal en excessief werd ervaren.
4.11.3. Ook hetgeen [appellant] voor het overige aan feiten en omstandigheden naar voren heeft gebracht (omtrent het gemis van werkplekonderzoek of terugkoppeling daarvan, van een functieomschrijving, van ondersteuning bij inlening van externe arbeidskrachten, van goede communicatie met de staf, van uitingen van waardering in het werk alsmede omtrent fysieke belasting) brengt het hof, in aanmerking genomen het daartegen door Goss gevoerde verweer, niet tot de conclusie dat in objectieve zin de omstandigheden op de afdeling R & D, waar [appellant] als hoofdconstructeur werkte, zo abnormaal en excessief waren dat zou moeten worden geconcludeerd dat Goss haar zorgplicht ex art. 7: 658, lid 1 BW heeft geschonden door daarin geen substantiële veranderingen aan te brengen.
In het midden kan blijven of het arbeidsomstandighedenbeleid van Goss voor verbetering vatbaar was; voor de beoordeling van de onderhavige vordering is immers niet maatgevend is of dat beleid optimaal was, maar of Goss bij het voeren van dat beleid de door haar in acht te nemen zorgverplichtingen ex art. 7: 658, lid 1 BW heeft geschonden.

4.12. [appellant] stelt zich op het standpunt dat de norm dat er sprake moet zijn van werkomstandigheden die abnormaal en excessief waren in objectieve zin, moet worden genuanceerd in die zin dat "de werkgever rekening moet houden met omstandigheden de werknemer zelf, als persoon, betreffende" (mvg punt 17). [appellant] licht in de mvg punten 22 tot en met 27 toe dat een werkgever bij een werkdruk zoals die bij Goss aan de orde was, er rekening mee moet houden dat een man met de persoonlijksheidskenmerken van [appellant] (een man met narcistische kenmerken en een hoog beroepsethos: zie de medisch onderzoeksverslagen d.d. 5 april 2000 en 26 maart 2003, pag. 1: prod. X inl. dagv.) een extra groot risico loopt op overbelasting met als gevolg een burn-out.

4.13. Het hof is van oordeel dat het inderdaad tot de zorgplicht van de werkgever behoort rekening te houden met omstandigheden betreffende de persoon van de werknemer en, in aansluiting daarop, de door hem te treffen maatregelen of te geven aanwijzingen daarop dient af te stemmen voor zover dat redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt.
4.13.1. Van de werkgever kan echter pas worden verlangd dat hij die maatregelen neemt en die aanwijzingen geeft op een tijdstip waarop hij redelijkerwijs heeft kunnen onderkennen dat de werknemer persoonskenmerken heeft die een extra risico opleveren voor het ontstaan van overbelasting respectievelijk een burn-out.
4.13.2. Het hof zal er hierna veronderstellerwijs van uitgaan dat [appellant] voldoende heeft gesteld om te concluderen dat de schade die hij als gevolg van de burn-out lijdt, een gevolg is van de hoge werkdruk bij Goss in combinatie met zijn persoonlijksheidskenmerken en dat hij in zoverre heeft aangetoond dat hij schade in de uitoefening van zijn werkzaamheden heeft geleden door de hoge werkdruk. Er zijn immers wel enige aanwijzingen in deze richting.
De rapporteur van het bedrijfsmaatschappelijk werk concludeert in 1998 (prod.VI, pag. 2, bij inl. dagv.): "De werkdruk (is = toev. hof) groot. De inzet van werknemers vereist een grote mate van flexibiliteit. De bedrijfscultuur is prestatiegericht en technisch. [appellant] is bij tijden niet opgewassen tegen mensen die assertief en zelfbewust opereren. Hij ervaart dat dan als kleinerend, voelt zich niet serieus genomen zonder dat kenbaar te maken en komt er verbaal niet meer uit."
Voorts valt te wijzen op de verklaring van de huisarts C.P. Mosch d.d. 9 april 2004 (prod. XI inl. dagv.), inhoudende: "1997 beeld passend bij surmenage met depressieve kenmerken. surmenage leek samen te hangen met werkomstandigheden".
4.13.3. Hiervan uitgaande dient dan op de voet van art. 7: 658, lid 2 BW onderzocht te worden het verweer van Goss dat zij haar in lid 1 van dat artikel omschreven zorgplicht is nagekomen.

4.14. Het hof is van oordeel dat Goss in voldoende mate heeft aangetoond dat zij in de periode vóór 12 februari 1999 haar zorgplicht jegens [appellant] is nagekomen. De datum van 12 februari 1999 ontleent het hof aan de brief van die datum, waarin door de psychiater drs. E.G.Th.M. Hartong bij [appellant] de diagnose burn-out wordt vastgesteld (prod. VII inl. dagv.). In die brief bericht Hartong voorts dat [appellant] heeft aangegeven dat hij zich overwerkt voelt en het werk als voornaamste oorzaak van zijn problemen beschouwt.
4.14.1. Er zijn geen aanwijzingen dat Goss redelijkerwijs reeds vóór 12 februari 1999 had moeten onderkennen dat [appellant] vanwege zijn bovengenoemde persoonlijkheidskenmerken bijzondere risico's liep op een burn-out vanwege de werkdruk of de werkomstandigheden bij Goss.
In de beoordelingsformulieren met betrekking tot [appellant] (prod. III, IV en V inl. dagv.) zijn daarvoor geen aanwijzingen te vinden. Goss heeft blijkens het formulier met betrekking tot het jaar 1993 wel onderkend dat [appellant] moeite heeft de eigen grenzen aan te geven, maar alstoen aan haar zorgplicht voldaan door [appellant] erop te wijzen dat hij moet "aangeven waar je eigen grenzen liggen".
Het eindverslag van het bedrijfsmaatschappelijk werk, daterend van begin 1998, (prod. VI inl. dagv.) bevat evenmin aanwijzingen op dit punt. Geadviseerd wordt een Assertiviteitstraining, een duidelijke functieomschrijving van taken en bevoegdheden en opgemerkt wordt: "Deadlines zijn deadlines. Daar valt niet aan te tornen. Maar als dit gebeurt binnen een duidelijk kader is het goed mogelijk door [appellant] hiermee overweg te kunnen".
Blijkens de daarop volgende rapportage van GAK Nederland bv van 27 maart 1998, pag 1 (prod. X inl. dagv.) werkt [appellant] op dat moment halve dagen, heeft hij wat meer gestructureerd werk gekregen en heeft hij goed contact en begeleiding van de personeelsfunctionaris. Voorts wordt vermeld (blz. 3): "Belanghebbende (= [appellant]: toev. hof) is aangewezen op gestructureerd werk met een beperkt aantal taken die hij goed kan overzien. Werken onder tijdsdruk, dwingend werktempo. conflicterende functie-eisen en conflicthantering zijn beperkt" (...) " De verwachting is dat de belastbaarheid op langere termijn nog aanzienlijk zal verbeteren" (....) "Bovenstaande werd met verzekerde ( = [appellant]: toev. hof) besproken, deze kon zich hierin vinden.".
Het hof verwijst voorts naar de rapportages van GAK Nederland bv van 29 april 1998 en 27 augustus 1998 (prod. X inl. dagv.).
4.14.2. Het hof concludeert op bovenstaande gronden dat Goss vóór 12 februari 1999 niet heeft verzuimd maatregelen te treffen of aanwijzingen te geven om een burn-out bij [appellant] te voorkomen. Van Goss kon in die periode redelijkerwijs niet worden gevergd dat zij meer maatregelen nam of aanwijzingen gaf dan zij heeft genomen/gegeven, in aanmerking genomen dat voor haar toen niet kenbaar was dat [appellant] vanwege zijn persoonlijkheidskenmerken een bijzonder risico vormde voor wie extra maatregelen of aanwijzingen nodig waren.

4.15. Het hof is van oordeel dat Goss voorts in voldoende mate heeft aangetoond dat zij in de periode na 12 februari 1999 haar zorgplicht jegens [appellant] is nagekomen. Hierbij geldt als uitgangspunt dat de door Hartong op 12 februari 1999 vastgestelde burn-out geen gevolg is van een schending door Goss van haar zorgplicht ingevolge art. 7:658, lid 1 BW.
4.15.1. In de periode na 12 februari 1999 dienden de door Goss te nemen maatregelen of te geven aanwijzingen erop gericht te zijn de schade die het gevolg zou zijn van een (blijvende) uitval door burn-out te voorkomen.
4.15.2. Goss heeft dienaangaande gewezen op de door haar na 12 februari 1999 verrichte inspanningen om [appellant] te reïntegreren. Zij wijst op de door de HSK-groep (drs. I.M.A.M. de Hing) uitgevoerde gedragstherapie (prod. 8 inl. dagv.), de UWV-rapportages uit deze periode (prod. X inl. dagv.), het verslag van een medisch onderzoek van 5 april 2000 en 26 maart 2003 (prod. X inl. dagv.) en het verslag van het arbeidsdeskundig onderzoek naar de reïntegratiemogelijkheden van [appellant] door T.P.G.M. Schattorjé d.d. mei/juni 2004 (prod. XI inl. dagv.).
4.15.3. Het hof komt op grond van dit een en ander tot de conclusie dat Goss in voldoende mate maatregelen heeft getroffen om werkhervatting door [appellant] mogelijk te maken. Dat werkhervatting niet mogelijk is gebleken is niet een gevolg van het feit dat Goss onvoldoende maatregelen heeft getroffen om dat mogelijk te maken, maar een gevolg van het feit dat de medische beperkingen die [appellant] had, meebrengen dat voor hem de weg is afsneden in zijn oude functie terug te keren dan wel in een andere functie zijn werk te hervatten (zie rapport Schattorjé,pag. 6).

4.16. De grieven I en II kunnen op bovenstaande gronden geen doel treffen. LJN BC2747