RBDHA 060220 geen letsel; afwijzing voorlopig deskundigenbericht tzv sigarettenverpakkingen; ism goede procesorde vanwege 4 eerdere deskundigenoordelen

RBDHA 060220 geen letsel; afwijzing voorlopig deskundigenbericht tzv sigarettenverpakkingen; ism goede procesorde vanwege 4 eerdere deskundigenoordelen

4De beoordeling
4.1.
Een voorlopig deskundigenonderzoek dient ertoe een partij de mogelijkheid te verschaffen aan de hand van het uit te brengen deskundigenbericht duidelijkheid te verkrijgen omtrent de voor de beslissing van het geschil relevante feiten en omstandigheden en aldus beter te kunnen beoordelen of het raadzaam is een procedure te beginnen of voort te zetten. Aan de rechter die heeft te oordelen over het verzoek een dergelijk onderzoek te gelasten, komt in beginsel geen discretionaire bevoegdheid toe. Hij dient het onderzoek te gelasten, mits het daartoe strekkende verzoek ter zake dienend en voldoende concreet is en feiten betreft die met het deskundigenonderzoek bewezen kunnen worden. Dit is echter anders indien de rechter op grond van in zijn beslissing te vermelden feiten en omstandigheden van oordeel is dat het verzoek in strijd is met een goede procesorde, dat van de bevoegdheid toepassing van dit middel te verlangen misbruik wordt gemaakt, bijvoorbeeld omdat verzoeker wegens onevenredigheid van de over en weer betrokken belangen in redelijkheid niet tot het uitoefenen van die bevoegdheid kan worden toegelaten, of dat het verzoek moet afstuiten op een ander door de rechter zwaarwichtig geoordeeld bezwaar.

4.2.
BAT heeft naar aanleiding van het voornemen van de Staat om standaardverpakkingen te gaan invoeren analyses door deskundigen laten uitvoeren die betrekking hebben op (het effect van) standaardverpakkingen. Het betreft een onderzoek door [X], ‘The effects of standardised packaging: an empirical analysis’, gedateerd 10 oktober 2017 en een deskundigenrapport van professor [Y], ‘An assessment of the effect of Australian plain packaging regulation: analysis of Roy Morgan research data, CITTS Data, and NTPPTS data’ gedateerd 2 januari 2018. Deze rapporten bieden volgens BAT een uitgebreide analyse van het bewijs van de invloed van standaardverpakkingen op de tabaksconsumptie en op de prevalentie van roken in Australië. Beide deskundigen komen volgens BAT tot de conclusie dat de veranderingen in de tabaksverpakkingen die in 2012 in Australië zijn geïntroduceerd geen effect hebben gehad op het aantal mensen dat rookt en dat - volgens deskundige [X] - standaardverpakking zelfs hebben geleid tot een toename van het verbruik per hoofd van de bevolking.

4.3.
BAT heeft deze onderzoeksresultaten bij de Staat ingediend als reactie op de internetconsultatie. BAT leidt uit voormelde onderzoeken af dat de voorgenomen maatregel van de Staat onvoldoende empirische basis heeft en dus achterwege dient te blijven. De Staat heeft daarin echter geen aanleiding gezien op haar voornemen tot invoering van standaardverpakkingen terug te komen. De Staat voert daartoe onder meer aan dat hij zich bij het voornemen tot invoering van deze standaardverpakkingen met name heeft gebaseerd op onderzoek van ‘Cochrane’, een onafhankelijke internationale non-profitorganisatie die informatie over de effectiviteit van gezondheidszorginterventies toegankelijk maakt, en op onderzoek van het ‘Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging’, onderdeel van het Trimbos-instituut. Uit die onderzoeken is volgens de Staat af te leiden dat standaardverpakkingen wel degelijk een positieve rol kunnen spelen bij de afname van het roken. De Staat heeft er daarbij op gewezen dat Cochrane in 2017 een systematische review gedaan heeft van de beschikbare literatuur over de effecten van neutrale verpakkingen (Tobacco packaging design for reducing tobacco use (Review)). waarbij in totaal 51 wetenschappelijke peer-reviewed studies zijn geselecteerd en bestudeerd.

Van de Factsheet Generieke Tabaksverpakkingen (plain packaging) van het Trimbos-instituut is in 2019 een update verschenen, die de laatste stand van zaken van de wetenschap ten aanzien van neutrale verpakkingen bevat. Deze bevindingen van Cochrane en het Trimbos-instituut worden onderschreven door onderzoekers van de Universiteit van Waterloo die in opdracht van het Ierse Ministerie van Volksgezondheid onderzoek hebben gedaan, aldus de Staat.

4.4.
De rechtbank stelt vast dat partijen zich over en weer beroepen op verschillende wetenschappelijke onderzoeken en elk daaraan een eigen gevolg verbinden. BAT voert aan dat de Cochrane Review noch de Factsheet van het Trimbos-instituut betrouwbaar bewijs bevat dat aantoont dat standaardverpakking effectief is geweest om het roken te verminderen in de paar landen die standaardverpakkingen hebben ingevoerd. De twee bronnen bieden dan ook geen betrouwbare ondersteuning voor het invoeren van standaardverpakkingen, aldus BAT. De Staat daarentegen is van mening dat het Trimbos-instituut en Cochrane concluderen dat neutrale verpakkingen wel degelijk kunnen bijdragen aan een afname van roken. Tabaksproducten met een neutrale verpakking worden volgens beide bronnen minder aantrekkelijk gevonden en vergroten het bewustzijn ten aanzien van de gezondheidseffecten van roken, aldus de Staat.

4.5.
De vraag die thans voorligt is of gegeven deze stand van zaken een voorlopig deskundigenbericht dient te worden gelast. De rechtbank beantwoordt die vraag ontkennend. Met de Staat is de rechtbank van oordeel dat een voorlopig deskundigenbericht niet bedoeld is voor een situatie als deze. Immers, de betrouwbaarheid van het thans (ruim) voorhanden zijnde bewijs en de weging daarvan in het licht van de vraag of de Staat bij invoering van de maatregel al dan niet rechtmatig handelt, dient in een eventueel aan te spannen bodemprocedure door de rechter te worden beoordeeld. Het middel van het voorlopig deskundigenbericht behoort niet te worden gebruikt om vooruitlopend daarop te pogen een ‘battle of experts’ te beslechten, of om eerdere partijdeskundigenrapportages te valideren. Het valt ook niet in te zien dat het vragen van nog een (vijfde) deskundigenoordeel nodig is om de zaak aan de bodemrechter te kunnen voorleggen. Evenmin is aannemelijk dat het voorlopig deskundigenbericht zal bijdragen aan vaststelling van nadere feiten. Het verzoek zal dan ook als strijdig met de goede procesorde worden geweigerd. BAT moet op grond van de reeds beschikbare onderzoeken, waaronder naast de in haar opdracht verrichte onderzoeken ook de onderzoeken van Cochrane en het Trimbos-instituut, prima in staat worden geacht haar proceskansen in een bodemprocedure in te schatten.

4.6.
De overige stellingen en weren van partijen kunnen in het licht van het voorgaande in deze procedure onbesproken blijven en zullen zo nodig in een eventuele bodemprocedure door partijen opnieuw aan de orde kunnen worden gesteld.

4.7.
Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat het verzoek dient te worden afgewezen. ECLI:NL:RBDHA:2020:1687