KUB 140920 Excuses aanbieden leidt niet automatisch tot juridische aansprakelijkheid

KUB 140920 Excuses aanbieden leidt niet automatisch tot juridische aansprakelijkheid

Mensen, bedrijven, instellingen en overheden die schade veroorzaken, bieden vaak geen excuses aan de slachtoffers uit angst om aansprakelijkheid te erkennen. Maar die angst is onterecht, blijkt uit onderzoek van Lianne Wijntjens van Tilburg Law School. Zij promoveerde op vrijdag 11 september.

De kwestie
Wanneer baby Luna tien dagen na haar geboorte overlijdt, zijn haar ouders ervan overtuigd dat er grote fouten zijn gemaakt. Zij dienen klachten in tegen tien artsen bij het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg. In verschillende interviews met de media geeft de moeder van baby Luna aan vooral excuses te hebben gemist. Uiteindelijk concludeert het tuchtcollege dat inderdaad tuchtrechtelijk verwijtbaar gehandeld is. Aan vier artsen wordt een maatregel opgelegd.

Wintersporters die begin maart in Oostenrijk besmet raakten met het coronavirus verweten de Oostenrijkse overheid dat zij de pistes en de bars niet op tijd op slot zou hebben gedaan. In een interview met de media gaven zij aan dat het hun gaat om excuses en niet om geld.

Deze voorbeelden illustreren dat slachtoffers behoefte hebben aan het ontvangen van excuses. En dat blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek. Bovendien blijken excuses het herstelproces van slachtoffers te kunnen bevorderen en het conflict te kunnen de-escaleren.

Desondanks vinden schadeveroorzakers vinden het vaak lastig om excuses aan te bieden, uit angst om aansprakelijkheid te erkennen en aan lastige juridische consequenties vast te zitten. Zo weigerde premier Rutte om namens het kabinet excuses aan te bieden voor het Nederlandse slavernijverleden. En zo bood Ajax-directeur Edwin van der Sar pas excuses aan voor het handelen van de club na het hartfalen van voetballer Nouri nadat bekend was gemaakt dat Ajax aansprakelijkheid had erkend.

Het onderzoek
Maar is de angst om aansprakelijkheid te erkennen door excuses aan te bieden wel terecht? Daarover zijn rechtsgeleerden het nog niet eens. Lianne Wijntjens onderzocht daarom op welke wijze het aanbieden van excuses door een juridische procedure kan worden belemmerd of juist gestimuleerd.

Wijntjens richtte zich op de civiele procedure en de medische tuchtprocedure. Het onderzoek bestond uit sociaal-psychologisch en juridisch literatuuronderzoek, een jurisprudentieanalyse van 3938 uitspraken, een observatieonderzoek en een interviewstudie.

De bevindingen
Wijntjens concludeert dat excuses slechts onder zeer specifieke omstandigheden en in zeer zeldzame gevallen gelden als een erkenning van civielrechtelijke aansprakelijkheid. Daarnaast kunnen excuses weliswaar als bewijs gebruikt worden in een procedure, maar blijken rechters daar heel genuanceerd mee om te gaan. Zij kennen aan excuses geen doorslaggevende betekenis toe. Sterker nog: het aanbieden van excuses wordt op verschillende manieren juist gestimuleerd. Het aanbieden van excuses wordt beloond, terwijl het uitblijven van excuses wordt afgestraft.

Conclusie en aanbeveling
Kortom, stelt Wijntjens, de juridische risico’s van het aanbieden van excuses, voor zover die er al zijn, vallen in het niet bij de positieve effecten ervan. Niet alleen hebben excuses in zijn algemeenheid positieve consequenties voor het slachtoffer, ze worden regelmatig in het voordeel van de aanbieder meegewogen in het oordeel van de civiele rechter en de medische tuchtrechter.

Om degenen die ondanks dit alles toch alle juridische risico’s willen uitsluiten tegemoet te komen, bepleit Wijntjens de introductie van een ‘uitlegregel’. Deze uitlegregel zou inhouden dat excuses door de ontvanger niet mogen worden opgevat als een erkenning van aansprakelijkheid. www.tilburguniversity.edu