Linkedin 220525 Arjan Loonstra; Naar een effectiever whiplashbeleid

Linkedin 220525 Arjan Loonstra; Naar een effectiever whiplashbeleid

Analyse van 391 letseldossiers in de zoektocht naar voorspelbaarheid en beheersbaarheid

1. Inleiding

Whiplash is nog steeds een veelvoorkomend type letsel dat ontstaat na een plotselinge beweging van het hoofd, zoals bij een kop-staartbotsing. Medisch gezien betreft het vaak klachten zonder duidelijke objectieve bevindingen op röntgenfoto's of MRI-scans. Daardoor wordt whiplash ook wel 'niet-objectiveerbaar letsel' genoemd.

Whiplash zaken vormen in de letselschadepraktijk een structurele uitdaging, daarin is in de afgelopen 15 jaar weinig veranderd. Slachtoffers ervaren klachten en beperkingen die hun dagelijks functioneren en arbeidsvermogen aantasten, maar de bewijsvoering rond causaliteit en ernst van het letsel is complex. Discussies tussen belangenbehartigers en verzekeraars lopen regelmatig op, zeker bij langdurige dossiers waarin concrete medische onderbouwing steeds lastiger wordt. In ongeveer 30% van alle letselzaken is sprake van whiplash, met een geschatte jaarlijkse schadelast van 400 miljoen euro.

Een objectieve, data-gedreven analyse van whiplashdossiers is tot op heden nauwelijks verricht. Dit onderzoek, waarin 391 afgesloten whiplashzaken zijn geanalyseerd, is in 2020/2021 uitgevoerd door Q-Consult Insurance in samenwerking met zeven WA-verzekeraars (met speciale dank aan Marc Jellema voor de data analyse). Het onderzoek biedt waardevolle inzichten in patronen, risicofactoren en voorspelbaarheid.

2. Onderzoeksopzet

Doelstelling

Doel van het onderzoek is het ontwikkelen van een datagedreven whiplashbeleid dat inzicht geeft in welke dossiers een verhoogd risico vormen op vertraging en oplopende kosten. Door vroegtijdig signalen te herkennen, kunnen behandelaars gerichter sturen op herstel en schadebeperking.

Methode

De analyse is uitgevoerd op twee datasets:

• Dataset 1: 321 willekeurig geselecteerde afgesloten whiplashzaken (aselecte steekproef).
• Dataset 2: 70 specifiek geselecteerde langlopende dossiers (>24 maanden looptijd).

Beide datasets zijn beoordeeld op vooraf vastgestelde variabelen, zoals type letsel, medische voorgeschiedenis, rol van belangenbehartiger en sociaaleconomische context. De uitkomsten zijn gevalideerd met statistische methodes en aangevuld met inzichten uit expertbijeenkomsten.

3. Resultaten

Kenmerken en verdeling

Van de 321 dossiers had 40,5% een doorlooptijd langer dan een jaar. De drie meest bepalende factoren voor een langduriger verloop:

1. Bezoek aan de spoedeisende hulp na het ongeval.
2. Kostwinnerschap van het slachtoffer.
3. Aanwezigheid van een belangenbehartiger.

De laatste factor vraagt om nuance. Belangenbehartiging komt vaker voor in dossiers die inhoudelijk complex zijn of waarin de afhandeling moeizaam verloopt. De inzet van een belangenbehartiger is dan vaak een logisch gevolg. Tegelijkertijd laat het onderzoek zien dat zaken mét belangenbehartiger gemiddeld langer duren. Er lijkt dus sprake van een wisselwerking: complexiteit leidt tot bijstand, en die bijstand beïnvloedt op haar beurt het verloop van het dossier. Een situatie waarin oorzaak en gevolg lastig te scheiden zijn.

In zaken waar de aansprakelijkheid of causaliteit ter discussie staat, is het begrijpelijk en legitiem dat juridische bijstand wordt ingeschakeld. Dat neemt niet weg dat een goed samenspel tussen schadebehandelaar en belangenbehartiger bijdraagt aan het beheersen van doorlooptijd en schadelast.

Opvallend is verder de oververtegenwoordiging van vrouwen tussen 30 en 40 jaar in de langlopende dossiers. Een mogelijke verklaring is dat zij vaak meerdere rollen combineren in het dagelijks leven (werk, kinderen, huishouden) wat de gevolgen zwaarder maakt en het herstel extra kan belasten. Het onderzoek suggereert dat de context waarin iemand moet herstellen minstens zo bepalend is als het medische beeld.

Andere factoren die samenhangen met een langere afwikkeling zijn meervoudig letsel, pre-existente klachten, en het al onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of psycholoog bij aanvang van het dossier.

Medische en juridische trajecten

In de meeste dossiers werd geen medische expertise uitgevoerd. Ook juridische procedures en deelgeschillen bleven beperkt. In veel gevallen vond een pragmatische afwikkeling plaats, wat de indruk wekt dat partijen in een vroeg stadium naar een werkbare oplossing zochten.

4. Analyse

De kern van de problematiek

Whiplashzaken draaien vaak om meer dan alleen medische inhoud. Omdat klachten moeilijk objectiveerbaar zijn, spelen verwachtingen, houding en communicatie een grote rol. Daarbij geldt: hoe minder houvast het dossier biedt, hoe groter de ruimte voor verschil van inzicht.

De analyse laat zien dat er geen universele blauwdruk is voor het verloop van een whiplashzaak. Wel zijn er patronen te herkennen die helpen om bij aanvang van het dossier te anticiperen op mogelijke vertraging.

Impact op bewijspositie en behandelstrategie

Zaken zonder belangenbehartiger worden gemiddeld sneller afgehandeld, maar dat wil niet zeggen dat de afwezigheid van juridische bijstand op zichzelf gunstiger is. In veel gevallen is die bijstand niet per se nodig. In andere gevallen is zij cruciaal. Duidelijk is wel dat zodra belangenbehartiging noodzakelijk wordt geacht, het belang van samenwerking en open communicatie aan beide zijden toeneemt.

Ook blijkt uit het onderzoek dat factoren zoals pre-existente klachten en psychosociale belasting niet altijd goed worden vastgelegd. Terwijl juist daar de sleutel kan liggen om stagnatie in herstel tijdig te signaleren en op te vangen.

5. Conclusies en aanbevelingen

Lessen voor de praktijk

1. Signalering bij aanvang
   Herken zo vroeg mogelijk in het traject een aantal indicatoren die de kans op een moeizaam verlopend dossier vergroten. Naast SEH-bezoek, belangenbehartiging en kostwinnerschap, is ook leeftijd en geslacht relevant. Vrouwen tussen de 30 en 40 jaar blijken relatief vaak voor te komen in de langlopende dossiers, wat kan samenhangen met een hoge belasting in werk- en privésfeer. Zet daarnaast bij de intake of het huisbezoek in op een eerste inschatting van het herstelpotentieel. In hoeverre is betrokkene in staat en bereid om actief aan herstel te werken? Die motivatie is niet vanzelfsprekend en blijkt niet altijd uit medische gegevens. Een aantal gerichte vragen kan daarbij richting geven. Denk aan onderwerpen als zelfredzaamheid, dagstructuur, en de mate waarin iemand zich verantwoordelijk voelt voor eigen herstel. Voor het formuleren van zulke vragen kan samenwerking met een psycholoog uitkomst bieden. Daarmee ontstaat een fundament voor meer gerichte ondersteuning, zoals de inzet van coaching of een herstelgerichte interventie, afgestemd op het profiel van de benadeelde.
2. Gebruik van standaard intake-instrumenten
   Een gestructureerde intake voorkomt blinde vlekken. Werk met een checklist waarin ten minste de bekende risicofactoren worden meegenomen, aangevuld met kwalitatieve observaties over verwachting, herstelhouding en context. Telefonisch contact is hierin waardevol, maar overweeg ook een uitgebreider gesprek (bijvoorbeeld via beeldbellen) bij signalen van verhoogd risico.
3. Perspectief bieden
   Veel benadeelden hebben beperkte kennis van het normale beloop van whiplashklachten. Dat zorgt voor onzekerheid en vergroot de kans op medicalisering of vermijdingsgedrag. Geef vanaf de start inzicht in wat gebruikelijk is: het feit dat veel mensen binnen enkele weken klachtenvrij zijn, dat bewegen helpt, en dat er mogelijkheden zijn voor begeleiding als het herstel achterblijft. Verwijs waar mogelijk naar objectieve bronnen of folders. Wees daarbij realistisch, maar ook bemoedigend. Een duidelijke, hoopvolle boodschap bij de start van het traject kan veel verschil maken.
4. Monitoren en bijsturen
   Een whiplashzaak ontwikkelt zich zelden lineair. Evalueer structureel, bijvoorbeeld om de drie maanden, en leg hierbij de nadruk op voortgang en beleving. Wat gaat goed, wat belemmert, en wat vraagt extra aandacht? Zorg dat dit contactmoment meer is dan een formele update. Juist in de tussentijdse gesprekken kan stagnatie of escalatie worden voorkomen. Koppel acties aan wat besproken is, en pas het plan van aanpak indien nodig aan.
5. Scherp op context
   Herken signalen van stagnatie op basis van leefomstandigheden, werkbelasting of psychische belasting. Waar nodig is het inzetten van aanvullende ondersteuning verantwoord en effectief.

6. Tot slot

Het onderzoek maakt duidelijk dat whiplashzaken een eigen dynamiek kennen, waarbij medische, juridische en persoonlijke factoren voortdurend met elkaar verweven zijn. Vroegtijdige signalering, goede afstemming en transparante communicatie bieden de beste kans op een vlot en zorgvuldig verloop.

Opvallend is dat naast de langlopende dossiers, ook een aanzienlijk aantal zaken in het onderzoek juist voorspoedig verliep. In deze dossiers bleek sprake van een goede samenwerking tussen belangenbehartiger en verzekeraar, gebaseerd op vertrouwen en een gedeeld belang in een tijdige en passende oplossing. Cruciaal hierin was het gezamenlijk opstellen en uitvoeren van een plan van aanpak, waarin ruimte was voor maatwerk in herstel en aandacht voor de context (gezinssituatie, sociale omgeving) van de benadeelde.

Daarnaast speelt de motivatie van het slachtoffer zelf een belangrijke rol. Veel mensen willen niets liever dan zo snel mogelijk weer van waarde zijn, voor hun werk, hun gezin en hun sociale omgeving. Als die intrinsieke motivatie wordt herkend en ondersteund, biedt dat een krachtig uitgangspunt voor herstel.

Whiplashdossiers vragen om scherpte in analyse én effectiviteit in uitvoering. Dit onderzoek laat zien wat werkt: vroeg signaleren, goed afstemmen en samen verantwoordelijkheid nemen. De sleutel ligt in het organiseren van samenwerking en het herkennen van wat mensen nodig hebben om vooruit te komen. Wie dat serieus neemt, maakt morgen aantoonbaar het verschil. Linkedin.com