PPS-Bulletin 2025-01 mr. dr. K.L. Maes; De populariteit van secundaire aansprakelijkheid

PPS-Bulletin 2025-01 mr. dr. K.L. Maes; De populariteit van secundaire aansprakelijkheid

1. Inleiding en opbouw

1.1 Toenemende belangstelling
Steeds vaker worden partijen aangesproken tot vergoeding van schade die primair door een ander is veroorzaakt.2 Zo’n ‘secundaire partij’ wordt dan verweten het schadeveroorzakende handelen van de ‘primaire partij’ niet voorkomen te hebben. Het gaat in die gevallen in essentie om de vraag of de secundaire partij voldoende toezicht op de primaire partij heeft gehouden. Bekende voorbeelden waarin overheidsinstellingen als secundaire partij in procedures zijn betrokken, zijn de procedure tegen de Staat en de Gemeente Enschede vanwege de vuurwerkramp in Enschede3 en de procedure tegen de politie vanwege het schietincident in Alphen aan den Rijn. 4 Naast deze overheidsinstellingen, worden vandaag de dag ook (steeds) meer (semi-)private partijen als scholen, sportverenigingen, opvang- en zorginstellingen, horecagelegenheden, winkels en diverse soorten recreatieruimten als secundaire partij in rechte betrokken.5

Ook de afgelopen jaren zijn de secundaire aansprakelijkheidsvragen er niet minder – en ook niet eenvoudiger – op geworden. Denk aan de verantwoordelijkheid van secundair betrokken actoren als ouders, scholen en online platformen voor de (steek)incidenten in diverse (drillrap)gerelateerde contexten. 6 Ook in het maatschappelijke debat over seksueel grensoverschrijdend gedrag staan verantwoordelijkheden van secundaire actoren ter discussie, veelal naast het gedrag van de primaire partij. Denk bijvoorbeeld aan de rol van de productiemaatschappijen in de ‘The Voice of Hollandmisstanden’.

Afgelopen jaar wees rechtbank Midden-Nederland bovendien vonnis in een zaak waarin de nabestaanden van de tramaanslag in Utrecht de trameigenaar en het vervoersbedrijf aansprakelijk hielden voor de schadelijke gevolgen van dit schietincident.7 Later in 2024 wees de Hoge Raad arrest over de secundaire aansprakelijkheid van de Staat vanwege de fouten die door betrokken adoptiestichtingen zouden zijn gemaakt. 8 In al deze gevallen wordt een toezichthoudende, secundaire partij aansprakelijk gesteld voor de schade die feitelijk door een andere, primaire partij is veroorzaakt. 1.2 Plan van behandeling Maar wat is de definitie van secundaire aansprakelijkheid nu precies, en misschien nog wel belangrijker: welke praktische handvatten kunnen we uit de rechtspraak en het onderzoek naar secundaire aansprakelijkheid destilleren? Om die vragen te beantwoorden, wordt in het vervolg van deze bijdrage een nadere definitie en afbakening gegeven van de begrippen ‘secundaire aansprakelijkheid’ en ‘secundaire zorgplicht’ (§ 2). Vervolgens wordt een aantal belangrijke conclusies besproken uit het proefschrift over secundaire aansprakelijkheid en wordt de vertaalslag gemaakt naar de praktijk (§ 3). Besloten wordt met een afrondende conclusie (§ 4).  PPS-Bulletin 2025-01