KBS 311023 Niels van den Burg, HvJ EU beantwoordt prejudiciële vragen over (kosten) verstrekking medisch dossier

ECLI:EU:C:2023:811

Een Duitse patiënt vraagt zijn tandarts om een kopie van zijn medisch dossier om haar aansprakelijk te kunnen stellen voor fouten die gemaakt zouden zijn bij het verlenen van tandheelkundige zorg. De tandarts eist echter dat de patiënt de kosten draagt
in verband met het verstrekken van een kopie van het medisch dossier, zoals voorzien in het Duitse recht, omdat het verzoek niet ten doel heeft zich op de hoogte te kunnen stellen van de verwerking van zijn persoonsgegevens en de rechtmatigheid daarvan te kunnen controleren, maar voor een ander doel. De patiënt is van mening dat hij op grond van de AVG recht heeft op een gratis afschrift en heeft zich tot de Duitse rechter gewend. In deze context heeft het Duitse Bundesgerichtshof het Hof van Justitie een drietal prejudiciële vragen gesteld.

Prejudiciële vragen

1) Moet artikel 15, lid 3, eerste volzin, juncto artikel 12, lid 5, AVG aldus worden uitgelegd dat de verwerkingsverantwoordelijke (in casu: de behandelende arts) niet verplicht is om de betrokkene (in casu: de patiënt) kosteloos een eerste kopie te verstrekken van diens door de verwerkingsverantwoordelijke verwerkte persoonsgegevens, wanneer de betrokkene de kopie niet opvraagt voor de in de eerste volzin van overweging 63 AVG genoemde doeleinden om zich op de hoogte te kunnen stellen van de verwerking van zijn persoonsgegevens en de rechtmatigheid daarvan te kunnen controleren, maar voor een ander doel (in casu: de beoordeling van het bestaan van aanspraken op grond van medische aansprakelijkheid), dat geen verband houdt met gegevensbescherming, maar legitiem is?

2) a) Indien de eerste prejudiciële vraag ontkennend wordt beantwoord: vormt overeenkomstig artikel 23, lid 1, onder i), AVG ook een vóór de inwerkingtreding van de AVG vastgestelde nationale bepaling van een lidstaat een beperking van het uit artikel 15, lid 3, eerste volzin, juncto artikel 12, lid 5, AVG voortvloeiende recht op kosteloze verstrekking van een kopie van de persoonsgegevens die door de verwerkingsverantwoordelijke zijn verwerkt?
b) Indien de tweede prejudiciële vraag, onder a), bevestigend wordt beantwoord: moet artikel 23, lid 1, onder i), AVG aldus worden uitgelegd dat de daarin genoemde rechten en vrijheden van anderen zich mede uitstrekken tot hun belang bij de vergoeding van de kosten die verbonden zijn aan de verstrekking van een kopie van gegevens krachtens artikel 15, lid 3, eerste volzin, AVG en van andere kosten ingevolge de verstrekking van de kopie?
c) Indien de tweede prejudiciële vraag, onder b), bevestigend wordt beantwoord: vormt een nationale regeling die ten aanzien van de relatie tussen arts en patiënt bepaalt dat een arts die een kopie van de persoonsgegevens van een patiënt uit diens medisch dossier aan deze laatste verstrekt, steeds en ongeacht de specifieke omstandigheden van het geval recht heeft op vergoeding van zijn kosten door de patiënt, overeenkomstig artikel 23, lid 1, onder i), AVG een beperking van de uit artikel 15, lid 3, eerste volzin, juncto artikel 12, lid 5, AVG voortvloeiende verplichtingen en rechten?

3) Indien de eerste prejudiciële vraag alsook de tweede prejudiciële vraag onder a), b) of c), ontkennend worden beantwoord: omvat het recht uit hoofde van artikel 15, lid 3, eerste volzin, AVG in de relatie tussen arts en patiënt een recht op verstrekking van kopieën van alle onderdelen van het medisch dossier die persoonsgegevens van de patiënt bevatten of ziet het alleen op de verstrekking van een kopie van de persoonsgegevens van de patiënt als zodanig, waarbij het aan de gegevensverwerkende arts wordt overgelaten hoe hij de gegevens van de betrokken patiënt samenstelt?

In zijn arrest van 26 oktober 2023 heeft het Hof de vragen beantwoord.

Antwoord op vraag 1

In zijn antwoord op vraag 1 overweegt het Hof dat een patiënt het recht heeft om een eerste kopie van zijn of haar medische gegevens te verkrijgen, zonder dat dit in beginsel kosten met zich meebrengt. De voor de verwerking verantwoordelijke mag alleen een vergoeding vragen wanneer de patiënt al gratis een eerste kopie van zijn of haar gegevens heeft ontvangen en hij of zij opnieuw opnieuw om een kopie van die gegevens verzoekt.

Noch de bewoordingen van artikel 12, lid 5, AVG, noch die van artikel 15, leden 1 en 3, van de AVG stellen de kosteloze verstrekking van een eerste kopie van de persoonsgegevens afhankelijk van de voorwaarde dat deze personen een reden aanvoeren voor hun verzoek. Deze bepalingen bieden de verwerkingsverantwoordelijke dus niet de mogelijkheid om te verlangen dat de betrokkene zijn verzoek om inzage motiveert. Aangezien de betrokkene zijn verzoek om inzage van de gegevens niet hoeft te motiveren, kan de eerste volzin van overweging 63 van de AVG niet aldus worden uitgelegd dat dit verzoek moet worden afgewezen indien het een ander doel heeft dan het zich op de hoogte stellen van de verwerking van de gegevens en de rechtmatigheid ervan te controleren.

Antwoord op vraag 2

Het Hof overweegt vervolgens dat de verwijzende rechter met zijn tweede vraag in wezen wenst te vernemen of artikel 23, lid 1, onder i), AVG aldus moet worden uitgelegd dat het ruimte laat voor een nationale wettelijke regeling die vóór de inwerkingtreding van de AVG is vastgesteld en die, ter bescherming van de economische belangen van de verwerkingsverantwoordelijke, de betrokkene de kosten doet dragen van een eerste kopie van de hem betreffende persoonsgegevens die worden verwerkt.

Het oordeel van het Hof is – samengevat – dat:

een beperking op de rechten van artikel 15 AVG mogelijk is op voorwaarde dat die beperking de wezenlijke inhoud van de grondrechten en fundamentele vrijheden onverlet laat en in een democratische samenleving een noodzakelijke en evenredige maatregel is ter waarborging van […] de bescherming […] van de rechten en vrijheden van anderen;
de regeling in de Duitse wetgeving ten doel heeft de economische belangen van de behandelaars te beschermen, hetgeen patiënten ervan zou weerhouden om onnodig om een kopie van hun medisch dossier te verzoeken;
economische belangen niet onder de in artikel 23, lid 1, onder i), AVG bedoelde “rechten en vrijheden van anderen” vallen

Dit betekent dat een nationale wettelijke regeling die, ter bescherming van de economische belangen van de verwerkingsverantwoordelijke, de betrokkene de kosten doet dragen van een eerste kopie van de hem betreffende persoonsgegevens die worden verwerkt, strijdig is met de AVG.

Antwoord op vraag 3

Met zijn derde vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 15, lid 3, eerste volzin, AVG aldus moet worden uitgelegd dat in het kader van een relatie tussen arts en patiënt uit het recht op een kopie van de persoonsgegevens die worden verwerkt voortvloeit dat aan de betrokkene een volledige kopie moet wordt verstrekt van de documenten in zijn medisch dossier die zijn persoonsgegevens bevatten, dan wel enkel een kopie van die (persoons)gegevens als zodanig.

Onder verwijzing naar overweging 63 van de AVG overweegt het HOF dat met betrekking tot persoonsgegevens betreffende de gezondheid het recht van inzage van betrokkenen de gegevens in hun medisch dossier omvat, dat informatie bevat over bijvoorbeeld diagnosen, onderzoeksresultaten, beoordelingen door behandelende artsen en verrichte behandelingen of ingrepen. Daarbij is het wegens de gevoeligheid van persoonsgegevens die betrekking hebben op de gezondheid van natuurlijke personen belangrijk dat de inzage in het medisch dossier zo volledig en juist mogelijk, alsook begrijpelijk, is. Wanneer het gaat om onderzoeksresultaten, adviezen van behandelende artsen en behandelingen of ingrepen bij de patiënt, die gewoonlijk vele technische gegevens of beelden omvatten, kan het verstrekken van een eenvoudige samenvatting of compilatie van die gegevens door de arts om deze in samengevoegde vorm te kunnen overleggen, het risico inhouden dat bepaalde relevante gegevens worden weggelaten of onjuist worden weergegeven of het in ieder geval moeilijker maken om de juistheid en volledigheid daarvan te controleren, en om deze te begrijpen.

Artikel 15, lid 3, eerste volzin, AVG moet derhalve aldus worden uitgelegd dat: “in het kader van een relatie tussen arts en patiënt uit het recht op een kopie van de persoonsgegevens die worden verwerkt voortvloeit dat aan de betrokkene een getrouwe en begrijpelijke reproductie van al deze gegevens moet worden verstrekt. Dit recht omvat het recht om een volledige kopie te verkrijgen van de documenten in zijn medisch dossier die met name die persoonsgegevens bevatten, indien de verstrekking van een dergelijke kopie noodzakelijk is om de betrokkene in staat te stellen de juistheid en de volledigheid ervan te controleren en om de begrijpelijkheid ervan te waarborgen. Wat gegevens betreffende de gezondheid van de betrokkene betreft, omvat dit recht in ieder geval het recht om een kopie te verkrijgen van de gegevens van zijn medisch dossier, dat informatie bevat over bijvoorbeeld diagnosen, onderzoeksresultaten, beoordelingen door behandelende artsen en bij de betrokkene verrichte behandelingen of ingrepen.”

Conclusies

De rechten die voortvloeien uit artikel 15 AVG zijn, voor zover zij zien op inzage of afschrift van een medische dossier, in lijn met de in Nederland geldende wetgeving in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst. Ook in artikel 7:456 BW is opgenomen dat een patiënt desgevraagd inzage in en afschrift van de gegevens uit het medisch dossier krijgt, tenzij inzage of verstrekking in het belang van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van een ander achterwege dient te blijven. KBS Advocaten